Kırmızı beyaz umut: Marteniçka

Kayseri’ye bahar ayı günler öncesinden gelmişti. Şubat ayında kar bekleyen vatandaşlar adeta hayal kırıklığına uğramış Kayseri’de tam bir bahar havası yaşanmıştı. Takvimlere göre bahar ayı resmi olarak 1 Mart itibariyle başladı. Baharın gelişine sevinen vatandaşlar ise bir Bulgar geleneği olan marteniçkalara yöneldi. 

Baharın gelişini müjdelemek, sevdiklerinize anlamlı bir hediye alıp onlarını mutlu etmek isterseniz “martenikça” iyi bir tercih olabilir. Baharın gelişiyle 1 Mart’tan itibaren mart ayı boyunca takılan, kırmızı ve beyaz ipliklerle örülen bilekliklere “martenikça” deniliyor. Eski bir Bulgar geleneği olarak bilinen martaniçka Türkiye’de de Balkan göçmenleri tarafından her sene bir bahar ritüeli olarak yapılıyor. 

Kırmızı ve beyaz iplerle örülen ve "marteniçka" adı verilen bilekliklerin baharın gelişini müjdelemek üzere takılmaya başlanması, Bulgaristan göçmenlerinin aktarımıyla Türkiye'de de yaşatılan bahar gelenekleri arasında yer alıyor. Göçmenlerin yanı sıra bu geleneği öğrenenlerin artan talebiyle marteniçka yapımı da ilgi görüyor.

Marteniçkanın anlamı

Martenikça’da kullanılan kırmızı renk sağlığı, gücü ve canlılığı, beyaz renk ise saflığı ve barışı temsil ediyor. 

Marteniçkanın hikayesi

Marteniçkaya dair Bulgaristan kültüründe çeşitli efsaneler bulunur. Bunlardan en bilineni Bulgaristan'da yaşayan Baba Marta adında bir kadınla ilgilidir. Baba Marta, baharın gelmesini sabırsızlıkla beklermiş. Bir gün, karlar erimeye başlamış ve Baba Marta, beyaz iplikle bir bileklik yapmış. Daha sonra, bu bilekliğe kırmızı iplik de eklemiş ve onu bileğine takmış. Baba Marta'nın bu bilekliği gören diğer insanlar da takmaya başlamış ve bu gelenek günümüze kadar ulaşmış.

Leylek görünce çıkartın

1 Mart’ta takılan bileklik mart boyunca bilekte kalır. Takılırken sağlık, şans, bolluk, bereket gibi iyi dileklerde bulunulur, dilek tutulmadan takılamaz. Marteniçka takan kişi, eğer leylek görürse bilekliği çıkarır ve çiçek açan herhangi bir bitki veya ağacın dalına asarak sağlık için dua eder. O kişi eğer ay sonuna kadar leylek görmemişse 31 Mart'ta çıkarır ve bir dahaki seneye kadar isterse bilekliği saklayabilir. Bir ritüele göre, dilek tutulan yerde marteniçka toprağa gömülür veya taşın altına konulur. Leylek gördükten sonra marteniçkayı ağaca bağlamanın dileğin kabul olunmasını sağladığına inanılır. Bir başka uygulamada da marteniçka çıkarıldıktan sonra genç bir meyve fidanına bağlanır ya da etrafta hiç ağaç yoksa bir taşın altına konulur. Taşın altında çok karınca varsa o yılın bereketli geçeceğine inanılır.

Baharın ilk ayı olan mart ayının başlamasıyla Kayseri’de de bazı vatandaşlar özellikle ritüellere önem veren gençler tarafından marteniçkalar bilekliklerdeki yerini aldı.