ERÜ'de Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemi paneli düzenlendi
Erciyes Üniversitesi (ERÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) Maliye Topluluğu tarafından ‘Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemi’ konulu panel düzenlendi.
ERÜ İİBF Konferans Salonunda gerçekleştirilen panelin konuşmacıları, İİBF öğretim üyeleri Dr. Öğretim Üyesi Müzeyyen Eroğlu Durkal’ın yanı sıra, Doç. Dr. Ali Değirmendereli ve Doç. Dr. Ferhat Akbey, moderatörü ise Prof. Dr. Hakkı Büyükbaş oldu. Durkal, ‘Normlar Hiyerarşisi’ başlıklı sunumunda, Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi olarak adlandırılan Kanun Hükmünde Kararlar (KHK), Cumhurbaşkanlığı kararları olarak adlandırılan Bakanlar Kurulu kararları ile tüzük ve yönetmeliklere dair bilgi verdi.
Durkal, Cumhurbaşkanlığı kararlarını, Anayasa ile ya da kanunlarla Cumhurbaşkanına verilmiş olan seçme, atama ve sair yetkilerin somut olayda kullanılması; Cumhurbaşkanlığı kararnamesini ise, kanunlarla çelişmemek ve yürütme yetkisine ilişkin olmak üzere Cumhurbaşkanının kararnamelerle soyut düzenlemeler yapması olarak tanımladı. Ayrıca OHAL dönemlerine ait Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin bulunduğunu belirten Durkal, “Olağanüstü hal ilanı, savaş ilanı, seferberlik ilanları durumunda uygulanan olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda ve hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarabiliyor. Bunlara da OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri adı veriliyor” dedi.
Durkal, OHAL Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, normal dönemde çıkan kararnamelerden farklarını şöyle sıraladı:
“Bu kararnameler, Resmi Gazete’de yayınlandıkları gün yürürlüğe giriyorlar ama aynı gün Meclis’in onayına sunulmaları zorunlu. Eğer Meclis onayına sunulmazlarsa günün bitimiyle birlikte kendiliğinden yürürlükten kalkıyor. Savaş, mücbir sebep, Meclis’in toplanamaması durumları haricinde üç ay içerisinde Meclis tarafından görüşülüp karara bağlanması gerekiyor. Eğer Meclis üç ay içerisinde görüşüp karara bağlamazsa, kararname kendiliğinden yürürlükten kalkıyor. Bu kararnamelerin diğer bir özelliği yargısal denetimden bağışık olmaları. Olağanüstü dönemde çıkarılan Cumhurbaşkanı Kararnamelerinin yerine gerek esas gerekse şekil bakımından anayasaya aykırılık gerekçesiyle dava açılması mümkün değil.”
OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri kanunlarla eş değer
Olağanüstü dönemde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin kanunlarla eş değer nitelikte olduğunu kaydeden Durkal, “Bu kararnameler olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda çıkarılabilecek. Olağanüstü hal belirli bir bölgede ilan edilmişse ilan edilen bölge ve ilan edildiği zaman sınırı çerçevesiyle geçerli olmak üzere çıkarılabilecek. Kararname çıkarılırken mutlaka ölçülülük ilkesine uyulması gerekiyor. Türkiye’nin imza attığı uluslararası yani milletlerarası hukuktan doğan anlaşmaları ihmal etmemesi gerekiyor. ‘Çekirdek alan’ adı verilen; hiçbir şekilde dokunulamayacak, devredilemeyecek, vazgeçilemeyecek, kişinin yaşam, fiziksel ve ruhsal bütünlüğüne zarar vermeme, din, vicdan, düşünce, kanaat ve bunları açıklama özgürlüğü, suç ve cezaların geçmişe yürütülemeyeceği ve mahkeme kararıyla kabul edilmekçe kimsenin suçlu kabul edilemeyeceği ilkelerini ihlal etmeyecek kararlar olacak” diye konuştu.
Normlar hiyerarşisine göre Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin altında yönetmelikler yer aldığını dile belirten Durkal, yönetmeliklere dair ise şu bilgileri verdi:
“Yönetmelikler yeni bir düzenleme değil. 1961 Anayasası döneminden beri uygulanıyor. Ama Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemi devreye girmeden önce, Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Tüzel Kişiliklerinde çıkarılıyordu. Sistem devreye girdikten sonra yönetmelikler Cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilikleri tarafından çıkarılıyor. Kanunların ve cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin nasıl uygulanacaklarını göstermek amacıyla çıkarılıyor. Her yönetmeliğin Resmi Gazete’de yayımlanması zorunlu olmamakla birlikte, Cumhurbaşkanlığı tarafından çıkarılan yönetmeliklerin Resmi Gazete’de yayımlanmaları zorunlu ve farklı bir tarih belirtilmediği sürece, yayımlandığı gün yürürlüğe giriyorlar.”
Durkal’ın sunumunun ardından, Doç. Dr. Ali Değirmendereli ‘Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sisteminin Vergi Sistemine Etkisi’, Doç. Dr. Ferhat Akbey ise ‘Parlamentonun Bütçe Hakkı’ konularında sunum yaptı. Panel, katılımcılarının sorularının yanıtlanmasının ardından sona erdi.
