Develi'ye ismini veren yiğidin türbesi şimdi ne durumda?

Kayseri’nin Develi ilçesinde bulunan ismi bilinmeyen fakat halk tarafından “Dev Ali Türbesi” adı verilen türbe, hikayesi ile dikkat çekiyor. 

Dev Ali Türbesinde, Sultan Alparslan'ın yeğeni Dev Ali ya da Devle Bey olarak bilinen ve Develi’ye adını veren Türkmen obasının yiğit komutanı yatmaktadır.  Sultan Alpaslan’ın Anadolu’ya düzenlediği akınların en önemlisi olan Malazgirt Meydan Muharebesinin devamında ordular, Erciyes Dağının Güney Yamacındaki Develi Ovasını ve ilçenin hâkimiyetinde büyük önem arz eden bu tepeyi fethetmiştir.

Dev Ali 1094 yılında vefat edince kalenin fethedilmesinde gösterdiği başarısından dolayı yakınları tarafından kale girişindeki ağaç kapı mevkiine kümbet yapılarak, kümbetin zemin kısmına yiğit komutanı defnederler. Cenazelik, mescit ve piramidal külah bölümlerinden oluşan türbe sekizgen gövde üzerine tamamen kesme taştan inşa edilmiştir.

Türbenin üst kısmında bulunan mescidin, sekizgen duvarının üzeri kubbe ile örtülmüştür. Kubbeye, köşelerde yer alan yuvarlak tromplarla geçilmektedir.

Mescit doğu, batı, kuzey ve güneyine açılan dört mazgal pencere ile aydınlatılmaktadır. Mescit kısmının kıble yönü ise oldukça sade bir tarzda yapılmış olup mihrap nişin duvarları yer almaktadır. Mescit kısmının duvarları ise yerden 1 metre yüksekliğe sahip ahşap lambrilerle kaplanmıştır. Develi Belediyesi tarafından türbenin yan tarafına inşa edilen Çanakkale Şehitleri anıt parkında Dev Ali beyin bir de heykeli bulunmaktadır. Dev Ali’nin ziyaret edildiği ve mescit kısmında da namaz kılındığı türbe, Develi’de tarihe şahitlik eden onlarca mekândan sadece bir tanesidir.

Diğer yandan Develi’de bulunan ve kitaplara konu olan bu türbenin hikayesini Araştırmacı-Yazar Nezir Ötegen derledi. 

Yazısında Türk Tasavvuf Araştırmaları yazarı Yusuf Küçükdağ ile Hurufat Defteri’ne Göre Osmanlı Döneminde Develi Kazası’nın Tekke ve Zaviyeleri’nin yazarı Tahsin Özgüç’ten faydalanan Ötegen’in “Dev Ali Türbesi” yazısı şöyle; 

“Şeyh Emir Zaviyesi Dev Ali Türbesi Yukarı Develi'de ismi bilinmeyen ve halk tarafından ‘Dev Ali Türbesi’ adı verilen, XIII. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilen bir yapı bulunmaktadır.  Önkal, bu türbenin kapısını çevreleyen ve üçte iki bölümü silinmiş olan kitabeden geriye kalan kısmını ‘Bu türbe, Büyük Emir, Seyyid, Said, Merhum…’ olarak okumuş. Buradaki ‘Büyük Emir’ ile belgedeki ‘Şeyh Emir’ örtüşmektedir. Öyle ise günümüzde ‘Dev Ali’ olduğu sanılan yapı, Osmanlı döneminde Şeyh Emir Türbesi olarak biliniyordu.  

Günümüzde Şeyh Emir/Dev Ali Türbesi, boş bir alan üzerinde tek başına yer almaktadır. Oysa 1947'de sanduka odasının güneyinde, bu bölümün kapısının açıldığı bir ev; Lahit odasının kuzeyinde bir bina bulunuyor, lahit odasına bu binanın içinden geçiliyordu. Şu anda çevresinde zaviye denebilecek herhangi bir yapı bulunmamaktadır. Yukarıda zikredilen sanduka odası ile lahit odasının bitişiğindeki iki mesken, muhtemelen zaviyenin türbe dışındaki bölümleri idi.  XVIII. yüzyılda faal bir zaviye olup, daha önce verilen Hurufat kaydına göre, ‘evlada meşruta’ idi. Evlattan Emrullah burada şeyh ve mütevelli iken feragat etmesi üzerine yerine torunu Şeyh Mehmed beratla şeyh ve mütevelli olarak atanmıştır.”