Açık alan müze niteliğindeki o cami

Kayseri’nin merkezinde yer alan Hatıroğlu Cami, 1200’lü yıllar da yapılmış, büyük depremlerde hasar görmesine rağmen hasar gören yerleri onarılarak günümüzde açık alan müze niteliği taşıyan ender camilerden biridir. 

Kayseri’nin merkezinde yer alan Hatıroğlu Cami, Melikgazi İlçesindeki Hacı Mansur Mahallesi’nde Katıroğlu Sokakta bulunur. Camiyi, Moğol emirlerinden Hatıroğlu Eşref Bey’in yaptırdığı bilinmektedir.Hatıroğlu Cami’nin inşa edildiği tarihteki yapısından eser yoktur. Çünkü caminin minaresi ise 1835 yılında meydana gelen büyük depremde yıkılmıştır. 1866- 1867 yılında onarılarak şerefeden yukarı kısmı tekrar inşa edilerek günümüzdeki şeklini almıştır. Kitabelerden Hatıroğlu Cami’nin daha sonra 1912 yılında Sultan Reşat zamanında yeniden onarılmış olduğu anlaşılmaktadır. Bu yüzden Selçuklu dönemi eseri olmasına rağmen Osmanlı mimari çizgilerini yansıtmaktadır.
Caminin adı ile ilgili de bazı değişik görüşler vardır. Halk arasındaki ismi ‘Katıroğlu Camisi’ olarak da bilinen bu caminin, bir dönem minare külahındaki armudi şekilden dolayı ‘Toprak Minare’, Osmanlı dönemindeki yenilemelerden dolayı da ‘Osman Paşa’ camisi gibi isimlerle de anıldığı yer alsa da günümüzde bu isimler kullanılmamaktadır. Günümüzdeki kullanımı ise tam adıyla Hatıroğlu Cami’dir. 
Cami kubbeyle örtülü kare mekânlı harim ve kuzeyde üç küçük kubbeli son cemaat mahalli vardır. Bu harim kemerlerle üç kısma bölünen saçaklı kısımdan oluşmaktadır. Birinci bölüm de ana mekanın yanında üç kubbeli, üç sivri kemerli, iki sütunludur. İkinci bölüm de ise üç sivri kemerli, iki sütunlu ve üst örtüsü meyilli direklerle örtülüdür. Camisi’nin dış duvarları daralarak geldiği için soldaki sivri kemer daha küçüktür. Bütün sütunlar Osmanlı klasik tarzında, baklava dilimli başlıklara sahiptir. Son cemaat mahallinin üçgen avlusu olduğundan bahsedilirse de bugün böyle bir avlu olmayıp camisinin önü geniş caddeye açılmaktadır. Son cemaat mahallinden caminin harim mekânına giriş kapısı; basık kemerli olup, mermer ile siyah taş sıra ile kullanılmıştır. Giriş kapısının iki yanında dikdörtgen şeklinde birer pencere bulunmaktadır. Cami harimi kare bir mekân olup, kubbe ile örtülüdür. Harim mekânında her cepheye açılan sekiz pencere vardır. Kubbe yüzeyinde yakın tarihlerde yapılan onarımlarda eklenmiştir. Diğer yandan Melikgazi Belediyesi tarafından 2014 yılında içerisinde bulunduğu Hatıroğlu Parkı ile bütünleşerek çevre düzenlemesi ve bakımı yapılan ve koruma altına alınan Hatıroğlu Cami için dönemin Melikgazi Belediye Başkanı Memduh Büyükkılıç: ‘Hatıroğlu Cami tarihi olduğu kadar yapılış tarzı, mimarisi ve taş yapı olması itibari önemli bir mimari özellik taşımaktadır. Sanat tarihçileri ve mimarlar için adeta açık alan müze niteliğindedir’ demişti.